Παρασκευή 3 Ιουλίου 2015

Τραγωδία και ο από μηχανής θεός

Ως λαός έχουμε τη δυνατότητα να ανατρέχουμε συχνά-πυκνά στους αρχαίους ημών προγόνους και να τους επικαλούμαστε κατά το δοκούν. Η παράδοση, η κληρονομιά ή όπως αλλιώς θέλει να το πει κανείς, έρχονται συχνά σε παραλληλισμό με την τρέχουσα πραγματικότητα. Καθόλου σπάνια δεν είναι η επίκληση να γίνει επί του "πονηρού", καθώς όπως πολλοί αντίστοιχα λαοί, θεωρούμε εαυτούς ως "περιούσιους". Συχνά, επίσης, ιστορίες του παρελθόντος, ακόμη και της μυθολογίας, επαναλαμβάνονται ή ομοιάζουν εξαιρετικά, καθώς αυτός ήταν εξαρχής ο διαχρονικός σκοπός τους, η καταγραφή.

Η κατάσταση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια είναι σίγουρα τραγική. Άνθρωποι χάνουν τις δουλειές τους, τις ζωές τους, περιθεριωποιούνται, το βιοτικό επίπεδο υποβαθμίζεται, αρκετοί ξενιτεύονται, ενώ κυριαρχεί η απόγνωση, η απαισιοδοξία και άλλα παρόμοια αρνητικά συναισθήματα. Αν ανατρέξει κανείς ιστορικά, θα δει ότι παρόμοιες καταστάσεις βιώνουν οι κοινωνίες κατά καιρούς. Για καθέναν από εμάς που βιώνει την τρέχουσα κατάσταση είναι σίγουρα κάτι πρωτόγνωρο.


Όσα ζούμε, λοιπόν, θυμίζουν έντονα αρχαία ελληνική τραγωδία. Έχουμε απ'όλα και σε μεγάλη ποσότητα. Αναλογιζόμενος κανείς, λοιπόν, τις αρχαίες τραγωδίες φτάνει συχνά στο σημείο όπου ο ποιητής οδηγούσε σταδιακά την εξέλιξη του μύθου σε σημείο αδιεξόδου, με αποτέλεσμα η εξεύρεση λύσης να φαίνεται απίθανη. Για να δοθεί λύση, ο ποιητής εμφάνιζε τον από μηχανής θεό, ο οποίος έδινε τη λύση με επιφάνεια (θεϊκή παρουσία και παρέμβαση). Η φράση έχει περάσει απαράλλαχτη και στα λατινικά (Deus ex machina), ενώ στις ημέρες μας αναφέρεται στον απρόσμενο σωτήρα. 

Ο παραλληλισμός γίνεται στα πλαίσια της ανάλυσης της τρέχουσας κατάστασης, χωρίς να σημαίνει μοιρολατρική αποδοχή. Από μηχανής θεοί δύσκολα υπάρχουν. Ούτως ή άλλως, με μία άλλη έκφραση  και περισσότερο σωστή - για μένα τουλάχιστον - οι αρχαίοι ημών έλεγαν "Συν Αθηνά και χείρα κίνει". Όλα αυτά έχουν τη θέση τους στην ιστορία και τη μυθολογία, η πραγματικότητα είναι όμως εδώ και είναι διαφορετική. Με την ελπίδα ότι όντως Το πιο βαθύ σκοτάδι είναι πριν την αυγή και ότι την αυριανή ημέρα, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, θα είμαστε όλοι εδώ προσπαθώντας τουλάχιστον για το ελάχιστο δυνατό καλό.

*Η εικόνα είναι από το site archaiologia.gr - το συγκεκριμένο αγγείο βρίσκεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου